با کرونا هم می‌شود شاد زیست

رویش زاگرس: شیوع بیماری کرونا (کووید ۱۹) علاوه بر تاثیرات جسمی، سبب پیامدهای روان‌شناختی جدی شده است. از جمله پیامدهای این ویروس می‌توان به خشم، ناامیدی، ناتوانی، بروز غم، اندوه، سوگ، ناتوانی و سرزنش خود اشاره کرد. همچنین در صورت درمان نشدن به موقع این بیماری‌ها ممکن است مشکلاتی نیز در درازمدت ایجاد شود که از جمله آنها ترس‌ها و استرس‌های مزمن وبیماری‌های شبه‌جسمی است. با توجه به اینکه فعلا درمانی برای این بیماری اندیشه نشده و همچنان همه کشورها در سطوح مختلف با این موضوع درگیرند لذا لازم است حتی‌الامکان اقداماتی جهت بهبود وضعیت روانی افراد جامعه صورت گیرد که به بعضی از آنان می توان اشاره کرد.

پیامدهای روانشناختی کرونا

شیوع کرونا باعث توجه و تمرکز بیشتر و درک این نکته شد که این ویروس به هیچ‌کس رحم نمی‌کند. فقیر و غنی، شهری و روستایی، رییس و مرئوس فرقی نمی‌کند و همه افراد را می‌تواند مبتلا کند. به عبارت دیگر یکی از پیامدهای این ویروس افزایش هوشیاری ما و توجه و تمرکز در ما است. علاوه بر این، ویروس کرونا به ما نشان داد با تمام غروری که ما انسان‌ها داریم در برابر یک ویروس هیچ چیز نیستیم. مال و اموال و فرزندان و پست و مقام هیچ ارزشی ندارند. از طرفی این ویروس به ما نشان داد که ارزش سلامتی جسم و روان چقدر است. این نکته یک ضرب المثل چینی‌ را برای ما یادآوری می‌کند که سلامتی تاجی است که بر سر انسان‌ها گذاشته شده است و تنها  بیماران نداشتن آن را حس می‌کنند. افزون بر این، ویروس کرونا به ما نشان داد غیر از خدا نباید به هیچ کس دیگر دل ببندیم؛ همانطور که امام صادق (ع) می‌فرمایند خدایا مرا به بنده‌ات نسپار. شیوع کرونا همچنین نشان داد که اگر با این مساله بخواهیم مقابله کنیم باید به میزان زیادی انعطاف‌پذیر باشیم. مثل خوشه‌های گندم و جو که در برابر طوفان‌ها خم می‌شوند اما نمی‌شکنند. برخلاف یک درخت تنومند که ممکن است در برابر طوفان‌های شدید از ریشه کنده شود. اما در خصوص پیامدهای منفی کرونا هم باید گفت: معمولا تعبیری که از یک بیماری یا پاندمی یا اپیدمی می‌شود، تعبیر کوه یخ است. به این معنا که تعداد کمی در این فضا و شرایط فوت می‌کنند و تعداد بسیاری مبتلا به بیماری جسمانی می‌شوند اما اکثریت افراد واکنش‌های روانشناختی متعددی را نشان می دهند که برخی از این پیامدها ممکن است کوتاه مدت و بصورت خشم، نا امیدی، ناتوانی، بروز غم، اندوه، سوگ، ناتوانی و سرزنش خود باشد. احساس تنهایی و سرخوردگی پیامدهای کوتاه مدتی است که بر افکار و احساسات ما  تاثیر می‌گذارد. همچنین می‌توان از تغییرات رفتاری در کوتاه مدت نام برد. مثل سراسیمگی، انزوا، سکوت هیجانی، تغییر در رفتارها و الگوهای معمولی که در زندگی ما رخ داده است. کاهش تمرکز، فراموشی و گاهی  پرخوری، کاهش انرژی، انگیزه، ناامیدی، بدخوابی، بی‌خوابی، آشفتگی در خواب، احساس خستگی، تغییر در اشتها، علائق و روابط اجتماعی مانند دوستان، آشنایان و اقوام و بطور کلی تغییر در رفتار و سبک های زندگی از جمله پیامدهای روانی است که کرونا برای ما ایجاد کرده است و این پیامدهای کوتاه‌مدت در درازمدت می‌تواند به شکل اضطراب، افسردگی یا مشکلات شبه‌جسمی ظاهر شود.  منظور از مشکلات شبه جسمی، شکایت هایی است که افراد از جاهای مختلف بدن می‌کنند و وقتی تحت معاینه قرار می‌گیرند دلایل مشخصی برای آنها در نظر گرفته نمی‌شود.

تخلیه‌نشدن به‌موقع هیجانات و بروز مشکلات روان‌تنی

در خصوص مساله تخلیه‌نشدن به موقع هیجانات و بروز مشکلات روان‌تنی گفت: انسان سه جنبه دارد؛ جنبه شناختی، رفتاری و هیجانی. این سه جنبه باید هر سه با هم رشد کنند و بروز کنند. اگر به هر دلیلی هیجانات به موقع و به میزان لازم تخلیه نشود، می‌تواند همان پیامدهایی را به دنبال داشته باشد که در سطور بالا اشاره کردم. یعنی ممکن است ناراحتی‌های روانی و مشکلات روان شناختی متعدد به وجود بیاید. گاهی اوقات برای افرادی که هیجانات خود را به موقع تخلیه نکرده‌اند، تحمل مسائل بسیار ساده ممکن است پایین بیاید و گاهی افراد واکنش هایی را از خود نشان دهند که با آن رویداد رخ داده تناسب نداشته باشد.طبیعتا برای عبور از این مساله و کنار آمدن با این شرایط می‌توان یک سری رفتارهای جایگزین پیشنهاد کرد. اگرچه به دلیل شرایط کرونا میزان رفت و آمدهای ما محدود شده است و امکان شرکت در اجتماعات بزرگ مثل ورزشگاه‌ها نیست یا امکان رفتن به اماکنی مثل تئاتر و سینما وجود ندارد، اما می‌توان رفتارهای جایگزینی قرار داد که از جمله آنها افزایش روابط اجتماعی به صورت مجازی است. یعنی ارتباط خود را به جای اینکه واقعی نشان دهیم، از طریق کانال‌های مجازی بروز دهیم. گاهی اوقات حتی نوشتن درباره آنچه در درونمان می‌گذرد و ابرازکردن آن می‌تواند در حکم تخلیه هیجانی برای ما موثر باشد.

چگونه می‌توان فضای شاد و امیدآفرین ایجاد کرد؟

در پاسخ به این سوال که چگونه می‌توان در دوران کرونا فضای شادی و امیدآفرینی ایجاد کرد، گفت:  می‌توان از جنبه های مختلفی به این نکته نگریست. با توجه به اینکه به دلیل کرونا میزان رفت‌ و آمدهای ما کاهش یافته و شرکت در مجامع و اماکن عمومی مثل پارک و سینما و سالن‌های ورزشی نسبت به قبل محدود شده است، باید به کارهای دیگری پرداخت. ما باید بپذیریم که در شرایط بحرانی زندگی می‌کنیم و راهکارهای عادی که قبلا داشتیم، الان جواب نمی‌دهند. باید بپذیریم که بسیاری از اتفاقات در شرایط کنونی، در اختیار ما نیست و لذا به سمت کارها و رفتارهایی برویم که در اختیار ما است؛ همانطور که امام علی (ع) می فرماید: اگر اتفاقی برایتان افتاده دقیق به آن توجه کنید. اگر راهکاری دارد به سمت آن راهکار بروید و اگر چاره ای وجود ندارد پس صبر و تحمل کنید. شکایت و ناراحتی چیزی را عوض نمی‌کند و تنها گرفتاری‌ها را افزایش می دهد.

باید واقع گرا باشیم و قبول کنیم زندگی فراز و فرود دارد. زندگی بدون درد و ناراحتی نیست و این‌ها جزیی از زندگی است. از طرفی با یک سری تکنیک‌های روان‌شناختی مانند نفس عمیق یا جهت دادن افکار منفی و مزاحم به سمت افکار مثبت و شادی‌آفرین، ناراحتی و نگرانی‌ها را کم کنیم. نگرانی‌ها را در این زمان به مساله تبدیل کنیم و برای مساله پیش آمده راه حل‌های مختلفی پیش روی خود قرار دهیم و سعی کنیم در واقع با پرداختن به آنها استرس و ناراحتی را به حداقل برسانیم. ضمن اینکه یادمان باشد که همیشه به نیمه خالی لیوان توجه نکنیم بلکه به نیمه پر لیوان هم توجه کنیم. سعی کنیم سرمایه روان شناختی خود را تقویت کنیم وامید به آینده داشته باشیم.

حافظ می فرماید:

دور گردون گر دو روزی بر مراد ما نگشت        دائما یکسان نباشد حال گردون، غم مخور

امیدمان را از دست ندهیم. خوشبینی خود را از دست ندهیم و میزان تاب‌آوری و صبر و تحمل خود را بالا ببریم. نگرانی‌های خود را به مساله تبدیل کنیم و برای آن مسائل به دنیال راه حل باشیم. به سمت چیزهایی برویم که در اختیار ما است و ما می‌توانیم آنها را انجام دهیم. بنابراین می‌توانیم با افزایش سرمایه روانشاختی خود به مبارزه با کرونا بپردازیم. با افراد شاد، خوش بین، شوخ طبع و با روحیه بالا ارتباط برقرار کنیم.  به نکات مثبت زندگی خود توجه کنیم. طبیعتا در کنار همه سختی‌ها و مشکلات اقتصادی بسیاری از نکات مثبت هم در زندگی داریم که در بسیاری از مواقع، ما از آنها غفلت می‌کنیم. نعمات بسیاری در اختیار داریم و توجه به آنها می‌تواند در این شرایط بسیار کمک کننده باشد. شکرگزار خداوند باشیم و همه آنچه داریم را بنویسیم مثلا الان می‌توانم حرف بزنم، الان می‌توانم غذا بخورم، الان می‌توانم راه بروم، الان می‌توانم به خوبی کار کنم و روابط اجتماعی مجازی در شرایط فعلی داشته باشم. پس شکرگزار این نعمات باشیم و بخاطر آنها از خداوند سپاسگزار باشیم. دعا کنیم و از دیگران بخواهیم برایمان دعا کنند. یادمان نرود دعا نقطه اتصال ما به نیروی قدرتمندی است که می‌تواند امید را در ما تقویت کند. در عین حال برای بقیه روزمان یک سری برنامه‌های تفریحی با خانواده و لذت بردن از بودن در کنار خانواده می‌تواند بسیار کمک کننده باشد. همچنین بسیاری از بازی‌های فکری و فیزیکی مانند شطرنج، پازل، پانتومیم و… می‌تواند فضای شادی و نشاط را در خانه ایجاد کند و از فضایی که در آن به سر می‌بریم، فاصله بگیریم. در کنار این موارد می‌توانیم یک سری ورزش‌هایی را نیز در خانه یا در حیاط خانه انجام دهیم. همه می‌توانند به شادی و نشاط کمک کنند. ورزش باعث ترشح هورمون اندورفین در بدن ما می شود. و این هورمون نشاط آور است و اگر ورزش مستمر داشته باشیم، خود این ورزش می‌تواند شادی و نشاط را در ما ایجاد کند. در عین حال یادمان باشد برای اینکه احساس آرامش در خودمان ایجاد کنیم، می‌توانیم توکل بر خدا را ایجاد کنیم.

در پایان توکل بر خدا بسیار بسیار کمک کننده است. نماز و دعا و حمایت از دیگران می‌تواند شادی آفرین باشد. ذکر خدا و بالاترین آن نماز می‌تواند آرامش را در ما ایجاد کند. همه این موارد کمک می کنند سیستم ایمنی ما تقویت شود و وقتی سیستم ایمنی تقویت می‌شود، شانس ابتلا به بیماری هم کاهش می‌یابد. پس اصلاح نگرش‌ها و باورها درباره خودمان و درباره هستی‌مان می‌تواند کمک کننده باشد و ما را از فضایی که درگیر آن هستیم نجات دهد.

گرداورنده:سید ستار فاطمی، کارشناس ارشد مدیریت دولتی، عضوستاد کرونای شهرستان مسجدسلیمان و رئیس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی مسجدسلیمان