باشگاه روزنامه نگاران مسجدسلیمان/ قباد باقری: چهار تاقی سیم بند در سه کیلومتری ضلع جنوبی روستای ناصر خسرو و حدود یک کیلومتری جنوب محل کارگاه خاکبرداری سد مسجدسلیمان و حدود شش صدمتری دامنه ی شمالی کوه شور(شو) و بر فراز پشته ای طبیعی که بر بخش وسیعی از دشت اندیکا اشراف دارد واقع گردیده. مصالح بنای سیم بند به سبک رگ چین و از خرسنگ های نسبتا بزرگ خشک چین (بدون ملات)وتقریبا سالم باز شناخته شده است. بلند ترین قسمت فعلی این بنا کنج جنوب شرقی آن است به ارتفاع ۲۳/۳متر،آنچه از وضعیت بنای یاد شده مشهود است ارتفاع چهار تاقی مذکور پیش از این بوده که تخریب گردیده.آن چه از ظواهر برمی آید وجود خرسنگ های بزرگ در این بنا ضرورت داشتن ملات را کم رنگ کرده است اما در سطح داخلی درها و پاره ای از جرز دیوار های بیرونی آن نشانه هایی ازگچ مالی نیمه پخته زمختی یافته شده است.
موضوع قابل تعمق در این اثر تاریخی دوجداره بودن تاق ان است زیرا پس از تاق اصلی بنا که از سنگ های نسبتا بزرگ و خشک چین بر چهار تاقی مستحکم هلالی شکل ساخته شده پس از عقب نشینی از چهار کنج،تاقی گنبد دار که قطر داخلی آن حدود ۲ متر است و دریچه ای رو بسوی جنوب دارد بر فراز تاق اول ساخته شده بود. اما ارتفاع تاق گنبد دار دوم به علت ریزش و تخریب به درستی معلوم نیست و استفاده از آن نیز مشخص نگردیده است. آن دره گدار که بیش ازدیگران پیرامون این گونه چهار تاقی ها پژوهش نموده این بنا ها را به دو دسته مشخص تقسیم کرده است.طبق تقسیم بندی وی دسته اول ازاین بنا ها مخصوص نگهداری آتش بوده است. که باید آنها را آتشکده یا آیادانا(ّ(AYADANA نامید.
این بنا ها مخصوص رهبران مذهبی (مؤبدان)نگهبانان آتش و دیگر کارگزاران بوده که تعدادشان کم است.دسته دوم که باید از آن ها به عنوان آتشگاه یا محل پرستش آتش یاد نمود برای برگذاری مراسم نیایش در حضور جمعیت کثیری از شرکت کنندگان بوده است. این آتشگاه ها دارای چهارتاقی عظیم گنبد دارای در وسط میباشند. که مراسم اصلی در زیر گنبد برگذار می شده است و گروه پرستندگان میتوانستند از چهارسوی آن آتش بر فروزند را مشاهده نمایند.(مجله هنر و مردم که شماره و سال انتشار آن معلوم نیست به نقل از (IRAN TOME III-e-GODARD(A)ATAR1-1937).سبک معماری چهار تاقی سیم بند را میتوان نیای چهار تاقی نیاسر واقع در شمال غربی قمصر کاشان که یکی از آثار و بنا های باستانی آتشکده دوره ساسانیان و پناگاه های زیر زمینی است دانست با این تفاوت که چهار تاقی نیاسر از لحاظ ظاهری متاخر تر از چهار تاقی سیم بند اندیکا می باشد.(بختیاری در گذر زمان اثر قباد باقری چاپ سوم .۱۳۹۲ انتشارات آوای مطهر ص ۱۷۹ -۱۸۰)گلاوس شیپمن((شیپمان)) در پژوهش های خود بخشی را نیز به شناسایی چهار تاقی و نیایشگاه های دودمان ساسانی اختصاص داده که برای روشن شدن اذهان علاقمندان و مقایسه ی آنها با چهار تاقی
سیم بند شهرستان اندیکا مختصراً به شرح بخشی از ویژگی آنها می پردازیم تا شوندی ( دلیلی ) بر فرضیه ارائه شده باشد. گلاوس شیپمن می نویسد: امروز تنها ۶۶ تا از این سازه ها را می توانیم به دوره کامل ۱۲۰۰ ساله ( بین فاصله زمانی ۵۵۰ سال پیش از میلاد تا ۶۵۰ میلادی ) نسبت دهیم . با این توصیف که مفهوم ساخت بعضی از این سازه ها ، جای پرسش دارد. وانگهی ۴۹ عدد از مجموع ۶۶ سازه ای که تا کنون شناخته شده ، در دوره ی ساسانی ساخته شده اند. بنابراین به سختی می توان در دوره سلوکی برپا شده باشند.
نوآوری ویژه ای که در ساختمان نیایشگاه های ساسانی ] قابل ذکر می باشد [ شناسه چهار تاقی آن است. ساختار بنیادین آن هیچ گاه بسته نشده . هر کدام از چهاردیواری آن قوسی شکل پهنی داشت و گنبدی که پایه های آن روی ستون های آزادی که در گوشه ها قرار داشت استوار بود. تا چندی پیش گمان می رفت که چهارتاقی های کوه خواجه ، در دوره ی اشکانی ساخته شده اند. ولی«گولینی» در پژوهش های خود ثابت کرد که این سازه ها با چهارقوس، مربوط به دوره ی ساسانی است. البته این گمان وجود دارد که شاید بتوان سازه های اواخر دوره ی اشکانی را نیز یافت . بنابراین در سازه ها تاق ضربی را به کار
می بردند. و با نگاه کلی به نیایشگاه های ساسانی می توان به این نتیجه رسید که هرچند بناهای مذهبی این روزگار برخی از ویژکی های اشکانیان را نمایش می دهند ، ولی سنت های محلی ویژه ی خود را نیز هم به کار برده بودند.
در ساختار بیشاپور ] کازرون [ به روشنی می توان نفوذ هنر هخامنشی را دید ، همین موضوع در مورد نیایشگاه ساسانی کوه خواجه به کار رفته است و دست کم هم همانند طرح و شالوده ی نیایشگاه های اشکانی است. در زمان هخامنشیان و اشکانیان انجام این گونه نیایش ها ، در داخل ساختمان های بسته برگزار می شد ، اما در دوره ی ساسانیان ، این فرایض در فضای باز برگزار می شد تا آتش آن از دوردست قابل دیدن باشد.« با این توضیح که فرضیه گلاوس شیپمن در مورد آتشکده ی سرمسجد و سبک معماری سازه مسجدسلیمان که بنا به اظهارات و نوشته های پروفسور رمان گیرشمن و حتی در دوره ی کوچ گران هخامنشی و در قرن هفت پیش از میلاد پی افکنده شده است ، صادق نمی باشد زیرا این نیایشگاه در فضای باز و بدون هیچ گونه دیواری برگزار می شد و آتش آن از دوردست ها قابل مشاهده بوده است.» شیپمن در ادامه می افزاید : « از میان ۶۶ چهارتاقی که تا کنون شناخته شده ، ۱۹ تای آنها در استان فارس بوده است.
شیپمن بزرگترین چهار تاقی را در بالا ده (Baladih)با قطر گنبد ۷۰/۸ متر، در حالی که اندازه ی هر ضلع مربع شکل ۳۰/۱۴ متر و کوچک ترین اندازه ای که مورد تطبیق قرار گرفت ، قلعه کولی (Qala – Quli)
به ترتیب با ۱۰/۲ متر و ۵۰/۳ متر ذکر کرده است. شیپمن ، اضلاع چها تا از این نیایشگاه ها را در مقابل چهار نقطه اصلی پنداشته است…(هفته نامه خبری فرهنگی امرداد،شنبه ۱۷ اسفندماه ۱۳۸۷ ، پژوهش گلارس شیپمن، برگردان (= ترجمه ) حمیدرضا سروری ، ص ۵ ).
